Sốt xuất huyết là gì?

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm phổ biến ở vùng khí hậu nhiệt đới, do vi rút Dengue gây ra. Nếu không được chẩn đoán và xử trí kịp thời, bệnh có thể trở nặng và dẫn đến tử vong.

Tác nhân gây bệnh là muỗi cái thuộc giống Aedes, chủ yếu là Aedes aegypti. Vi rút Dengue có 4 chủng huyết thanh (DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4). Người bệnh sau khi nhiễm chỉ có miễn dịch suốt đời với đúng chủng đó, nhưng vẫn có thể mắc lại với các chủng khác, thậm chí nhiều lần trong đời.

Bệnh xảy ra quanh năm, thường bùng phát mạnh vào mùa mưa – thời điểm muỗi sinh sản nhiều. Sốt xuất huyết có thể gặp ở cả người lớn và trẻ em, với triệu chứng điển hình như sốt cao, đau nhức cơ – xương, mệt mỏi, rối loạn đông máu, xuất huyết và tụt huyết áp đột ngột. Một số trường hợp có thể diễn tiến nặng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

👉 Người bệnh cần được theo dõi sát triệu chứng và chăm sóc đúng cách để hạn chế biến chứng.

Phân loại

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sốt xuất huyết được phân thành 2 nhóm chính: nhóm không biến chứng và nhóm có biến chứng nặng. Đây là hệ thống phân loại đơn giản hóa, thay thế cho cách phân loại cũ từ năm 1997, và đã được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu từ năm 2011.

1. Thể nhẹ

Sốt xuất huyết thể nhẹ là khi người bệnh bị nhiễm vi rút Dengue nhưng không bị các biến chứng nặng. Tình trạng này có thể tự điều trị như 1 bệnh sốt thường tại nhà. Tuy nhiên, khi người bệnh ở thể nhẹ vẫn có khả năng chuyển sang thể nặng do chăm sóc sai cách.

2. Thể nặng

Ở thể này, nguyên nhân gây ra chủ yếu là do liên quan đến chảy máu hay rò rỉ huyết tương nghiêm trọng, rối loạn chức năng các cơ quan trong cơ thể. Đây là khi tình trạng bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Triệu chứng sốt xuất huyết

Triệu chứng tùy vào từng mức độ sẽ có những biểu hiện khác nhau:

1. Triệu chứng thể nhẹ

Triệu chứng thể nhẹ thường bị nhầm lẫn với các bệnh như sốt, cảm hoặc phát ban đỏ. Các triệu chứng phổ biến nhất bao gồm: Sốt kèm đau mắt, nhức đầu, phát ban, đau xương, buồn nôn, đau xương khớp,…

Người bệnh sẽ kéo dài các triệu chứng từ 4 – 7 ngày. Nếu ở thể nhẹ, khi được chăm sóc đúng cách có thể khỏi bệnh sau khoảng 1 tuần kể từ khi sốt.

2. Triệu chứng thể nặng

Khi mắc bệnh ở thể nặng, bệnh nhân sẽ có các triệu chứng của thể nhẹ cộng thêm các triệu chứng dưới đây.

• Xuất hiện các chấm xuất huyết ngoài da.
• Chảy máu mũi hoặc ở chân răng.
• Nôi ói ra máu hoặc có máu trong phân (do xuất huyết nội tạng).
• Nôn nhiều, đau bụng, chân tay lạnh ẩm.
• Người mệt mỏi li bì, choáng.

Khi người bệnh không may chuyển biến sang thể nặng cần được cấp cứu kịp thời, nếu trễ có thể dẫn đến tử vong hoặc di chứng nặng về sau.

3. Triệu chứng ở trẻ em

Sốt xuất huyết ở trẻ em sẽ có dấu hiệu sốt cao từ ngày thứ 3. Nhiều cha mẹ nhầm lẫn biểu hiện của căn bệnh này này với bệnh cảm cúm hay bệnh liên quan đến đường hô hấp, dẫn đến phát hiện bệnh trễ, có thể gây ra các biến chứng nặng.

Tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết

Tác nhân gây bệnh sốt xuất huyết là do vi rút Dengue lây lan qua người từ muỗi cái Aedes có mang vi rút gây bệnh. Vi rút Dengue có 4 chủng huyết thanh là DEN-1, DEN-2, DEN-3,DEN-4. Ở Việt Nam có cả 4 chủng huyết thanh này, ví dụ sau khi bị nhiễm ở chủng DEN-1 thì vẫn có thể bị nhiễm chủng DEN-2.

Theo Tổ chức Y tế thế Giới (WHO), nguyên nhân gây lây lan dịch bệnh chủ yếu do muỗi cái thuộc chi Aedes, dân gian hay gọi là muỗi vằn. Muỗi cái Aedes aegypti có nguồn gốc từ châu Phi, dần lây lan qua các khu vực khác nhờ tàu thuyền và máy bay. Muỗi cái Aedes aegypti formosus sinh sống chủ yếu ở khu đô thị trong khi loài muỗi cái Aedes albopictus sống chủ yếu ở vùng nông thôn.

Loài này truyền bệnh qua vết đốt, nước bọt của chủng có chứa vi rút Dengue sẽ vào máu của người bị lây nhiễm. Nguy hiểm hơn khi muỗi cái Aedes aegypti mang trong mình virus Dengue sẽ có khả năng ủ bệnh trong cơ thể từ 8 – 11 ngày. Khi virus này tấn công vào cơ thể người, chúng sẽ “chu du” trong máu từ 2 đến 7 ngày.

Quá trình lây virus từ muỗi qua người rồi từ người bệnh qua muỗi theo một vòng tuần hoàn khiến việc bùng phát dịch bệnh trở nên nhanh hơn. Thời điểm muỗi hoạt động đốt hút máu người nhiều nhất là vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối.

Ngoài nguồn lây từ con người, các tổ chức y tế còn phát hiện ra loài khỉ sống ở Malaysia có mang vi rút Dengue.

Bệnh có những biến chứng nào?

Khi mắc thể nặng người bệnh nếu không được chăm sóc kỹ sẽ gây ra các biến chứng ảnh hưởng xấu đến sức khỏe thậm chí tử vong. Các biến chứng sốt xuất huyết mà người bệnh có thể đối mặt:

• Sốc do mất máu hoặc bị thoát huyết tương, tình trạng kéo dài có thể gây ra phù não và các hội chứng về thần kinh dẫn đến hôn mê.
• Viêm đường hô hấp, viêm phổi hoặc phù phổi do thoát huyết tương gây ra tình trạng tràn huyết tương đến đường hô hấp.
• Xuất huyết não do mất máu và thoát huyết tương dẫn đến việc tụt huyết áp đột ngột.
• Suy tim, suy thận: Xuất huyết khiến máu chảy liên tục khiến tim không đủ tuần hoàn cộng với việc thoát huyết tương khiến màng tim bị tràn dịch ứ đọng. Đồng thời, thận phải làm việc hết công suất để bài tiết huyết tương, nếu tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến suy thận cấp.
• Mù đột ngộ do bị xuất huyết võng mạc khiến thị lực giảm hoặc gây xuất huyết trong dịch kính mắt khiến người bệnh gần như mù mắt.
• Biến chứng ở phụ nữ mang thai: Với phụ nữ mang thai khi mắc bệnh có thể sốt cao, tim thai đập nhanh. Nếu người bệnh chuyển biến bệnh nặng có nguy cơ giảm tiểu cầu dẫn đến xuất huyết. Nếu như bị sốt xuất huyết trong những tháng đầu thai kỳ sẽ có nguy cơ đe dọa thai nhi.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi bị sốt xuất huyết thể nhẹ bệnh nhân sẽ được chăm sóc tại nhà và điều trị dựa trên triệu chứng. Tuy nhiên khi có các biểu hiện sau, bệnh nhân cần được đưa nhập viện ngay.

• Không ăn uống được, nôn ói nhiều.
• Đau bụng nhiều hơn.
• Tay chân lạnh, ẩm.
• Cảm thấy khó chịu nhiều hơn mặc dù đã giảm hoặc hết sốt.
• Mệt mỏi người li bì, bứt rứt, thay đổi hành vi.
• Chảy máu mũi, ói ra máu, xuất huyết âm đạo bất thường, có máu lẫn ở trong phân, tiêu phân đen.
• Trên 6 giờ không tiểu tiện.

Khi bệnh nhân có 1 trong những dấu hiệu trên cần đưa đến bệnh viện gần nhất để được cấp cứu kịp thời tránh những biến chứng xấu xảy ra.

Cách chẩn đoán sốt xuất huyết

Khi người bệnh bị nhiễm vi rút Dengue sẽ ủ bệnh từ 3 – 7 ngày, có khi đến 14 ngày, trong thời gian này người bệnh vẫn khỏe mạnh và không có triệu chứng gì. Cách nhận biết là phải chờ tới giai đoạn đầu của bệnh (giai đoạn sốt) người bệnh sẽ có các triệu chứng điển hình như: Sốt cao, xuất hiện xuất huyết dưới da (nổi các ban đỏ hoặc các vết xuất huyết lớn dưới da), chảy máu chân răng, chảy máu cam, nhức hai hốc mắt, đau cơ, đau khớp, chán ăn, buồn nôn,…

Đối với xét nghiệm sẽ được làm từ 2 ngày sốt trở đi và có kết quả bao gồm: Dung tích hồng cầu bình thường hoặc tăng, số tiểu cầu ở mức bình thường hoặc giảm nhẹ, số lượng bạch cầu giảm. Khi vừa mới bị sốt và có các dấu hiệu của bạn cần đến bệnh viện để thăm khám và được điều trị kịp thời tránh để bệnh tiến triển nặng.

Phương pháp điều trị

Bệnh hiện chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, mà chỉ điều trị dựa trên triệu chứng. Khi bắt đầu phát sốt kèm theo các triệu chứng mắc bệnh, bạn có thể đi thăm khám ở bệnh viện. Với mức độ nhẹ người bệnh sẽ được chỉ định điều trị tại nhà, thời gian điều trị có thể lên đến từ 7 – 10 ngày tính từ ngày phát sốt đầu tiên.

Người bệnh điều trị tại nhà cần được chăm sóc kỹ lưỡng. Có thể sử dụng thuốc Paracetamol để hạ sốt, liều dùng từ 10 – 15mg/1kg/lần, uống thuốc cách nhau ít nhất 4 giờ.

Người bệnh cần được nghỉ ngơi tại giường, tránh hoạt động mạnh vì trong lúc này người bệnh bị mệt và choáng có thể bị té ngã khi tự đi 1 mình. Cho người bệnh uống đủ nước mỗi ngày, tăng cường các loại nước trái cây, nước bù điện giải, nước cháo loãng. Nên chia nhiều bữa ăn nhỏ cho người bệnh dễ ăn, thức ăn nên là thức ăn lỏng hoặc mềm. Cho người bệnh tắm bằng nước ấm, lau người nhẹ nhàng không nên kỳ mạnh lên da.

Lưu ý: Tuyệt đối không cho người bệnh uống Aspirin, Analgin, Ibuprofen, vì thuốc này có thể làm tình trạng bệnh trở nên nặng do xuất huyết hoặc toan máu.

Khi đang điều trị tại nhà nếu thấy một trong những biểu hiện bất thường hãy đưa bệnh nhân đến bệnh viện để được cấp cứu kịp thời.

 

Biện pháp phòng ngừa

Cách phòng bệnh tốt nhất là diệt muỗi và phòng muỗi đốt một trong những tác nhân chính gây bệnh. Bạn có thể thực các biện pháp diệt muỗi hiệu quả dưới đây:

• Ngăn ngừa muỗi sinh sản: Đậy kín các dụng cụ chứa nước để muỗi không đẻ được trứng. Thả cả hoặc con mê sô vào các dụng cụ chứa nước lớn để diệt loăng quăng. Vệ sinh các dụng cụ chứa nước nhỏ thường xuyên như: Xô, chậu, lu, khạp,… Phát quang vườn rậm và thu gom các vật dụng phế thải có thể chứa nước dễ chứa lăng quăng như chai, lọ mảnh chai, lon, vỏ dừa, bình đựng hoa cúng, bánh xe vứt bỏ,…
• Phòng muỗi đốt bằng các cách: Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài, ngủ trong mùng kể cả ban ngày. Xua đuổi muỗi vào nhà bằng bình xịt muỗi, nhang muỗi, kem xua đuổi muỗi, bắt muỗi bằng vợt điện muỗi,… Sử dụng rèm che cửa có tẩm hóa chất diệt muỗi. Phối hợp với chính quyền để phun đủ các đợt phun hóa chất diệt muỗi.
• Phòng lây lan dịch từ người bệnh: Không để người bệnh bị muỗi cắn bằng cách cho người bệnh ngủ trong màn.

Ngoài ra, có thể phòng ngừa bệnh với vắc xin sốt xuất huyết.

Bệnh sốt xuất huyết có thể bị quanh năm chứ không chỉ bị vào mùa mưa nên người dân không được chủ quan. Những ca bệnh nếu được phát hiện và điều trị kịp thời sẽ sớm khỏi bệnh và hồi phục sức khỏe. Việc phát hiện các dấu hiệu sớm và có phương pháp điều trị đúng sẽ giúp làm giảm nguy cơ bị biến chứng nặng.